Dane empiryczne pokazują, że warunki pracy bezpośrednio wpływają na emocjonalne wyczerpanie, natomiast zasoby określonej jednostki w pewnym zakresie warunkują proces depersonalizacji oraz spadek poczucia osiągnięć zawodowych (Maslach, 1998). Źródła wypalenia zawodowego możemy zatem podzielić na czynniki indywidualne i czynniki organizacyjno-struktoralne. Odpowiednie dopasowanie czynników indywidualnych i organizacyjno-strukturalnych warunkuje harmonijność współdziałania i przystosowania pracownika do określonych warunków pracy, wpływa na jego rozwój osobisty i zawodowy oraz satysfakcję z pracy. Dzięki temu kształtuje się gotowość do wykonywania określonej pracy i zaangażowanie w nią. Czym są zatem czynniki indywidualne i organizacyjno-strukturalne według Ch. Maslach?
Jest to rodzaj wypalenia, które leżą w samej jednostce. Możemy do nich zaliczyć osobowość jednostki, jej system wartości i przekonań, sposób rozumienia i interpretowania przez nią świata, doświadczane przez nią emocje, problemy, rozterki, niepowodzenia i sukcesy, czynniki, które motywują ją do pracy, niedostatki zasobów osobistych takie jak np. brak umiejętności radzenia sobie ze stresem, podejmowania decyzji, niski poziom kompetencji zawodowych i interpersonalnych, asertywność, poziom niezależności osobistej, umiejętność efektywnej komunikacji, empatycznej rozmowy, poziom empatii, umiejętność pomocy innym i rozwiązywania różnorodnych problemów czy sieć wsparcia społecznego, czyli bliskie osoby, którym pracownik może się wyżalić, z którymi może porozmawiać o swoich problemach i od których może otrzymać wsparcie. Jest to nic innego jak obciążenia w pracy, które według Maslach wynikają z nadmiaru konfliktów społecznych i z przeciążenia nadmiarem obowiązków. Wypalenie zawodowe jest więc przez Ch. Maslach rozumiane jako efekt niedopasowania, jaki zaistniał pomiędzy pracownikiem a pracą w sześciu wymiarach: obciążenie pracą, zakres kontroli, wynagrodzenie, relacje społeczne i poczucie przynależności do wspólnoty, sprawiedliwość oraz wartości. Więcej na temat wypalenia zawodowego przeczytasz na inych artykułach blogowych. Nadmierne obciążenie pracąIndywidualne źródła wypalenia zawodowego.
Organizacyjno-strukturalne źródła wypalenia zawodowego.
Brak dostatecznej kontroli i współdecydowania
występuje wtedy, gdy ludzie nie mają dostatecznej możliwości wpływania na swoją pracę, nieustannie podlegają monitoringowi i mają ograniczoną możliwość dokonywania wyborów, decydowania i samodzielnego rozwiązywania problemów zawodowych. Co więcej, uzyskiwane w pracy efekty nie są współmierne do włożonego przez pracownika wysiłku.Niedostateczne wynagrodzenie
występuje wtedy, gdy gratyfikacja związana z wykonywaną pracą nie spełnia oczekiwań pracownika. Pracownik czuje się wtedy niedoceniany i niezadowolony. Zwiększa się też jego subiektywne poczucie niedopasowania w pracy. Przez gratyfikację rozumiemy tutaj zarówno wynagrodzenie finansowe i świadczenia socjalne, jak i wyrazy uznania, wewnętrzne poczucie satysfakcji, że zrobiło się coś ważnego i dobrego i duma z własnych dokonań.Rozpad poczucia przynależności
do wspólnoty występuje wtedy, gdy w środowisku pracy pojawia się dużo nierozwiązanych konfliktów, które narastają, niszcząc poczucie wspólnoty i przynależności. Konflikty te niszczą relacje społeczne, prowadzą do frustracji i wzajemnej wrogości. Obniża się gotowość do podtrzymywania pozytywnych kontaktów, maleje też niezmierne ważne wsparcie społeczne, które brak przyczynia się do rozwoju wypalenia zawodowego.Brak sprawiedliwości
występuje wtedy gdy w firmie nie ma wyraźnych i jasnych zasad oraz reguł zapewniających wzajemny szacunek, uznanie i poczucie sprawiedliwości. Brak sprawiedliwości może objawiać się stronniczością przełożonych w zakresie oceny lub wynagradzania, nierównomiernym rozłożeniem obowiązków w pracy czy niesprawiedliwym wynagradzaniem pracowników. Brak możliwości obrony i dochodzenia swoich racji prowadzi do poczucia skrzywdzenia i niesprawiedliwości.Konflikt wartości
występuje wtedy, gdy wymogi stawiane w pracy są rozbieżne z osobistymi standardami i wartościami pracownika. Mamy z tym do czynienia wtedy, gdy jednostka jest przymuszana do oszustw i kłamstw, zatajania prawdy czy do innych nieetycznych działań. Konflikt wartości pojawia się również wówczas, gdy zachodzi rozbieżność pomiędzy wzniosłym przesłaniem ze strony przełożonych a codziennie stosowaną praktyką. Nie bez znaczenia mogą też być ukryte i niejasne cele oraz zamierzenia przełożonych czy właścicieli firmy.Powyżej wyodrębnione formy niedopasowania pomiędzy pracownikiem a warunkami pracy nie są od siebie niezależne, mogą się przenikać i wzajemnie warunkować. Chroniczne niedopasowanie pomiędzy warunkami pracy a zasobami danej jednostki w powyższych wymiarach powoduje narastanie frustracji, napięcia i stresu, pojawia się wyczerpanie, co w konsekwencji skutkuje wypaleniem zawodowym. Pomoc psychologa w niektórych przypadkach może okazać się na wagę złota
