Bunt młodzieńczy, czyli jak zrozumieć młodego człowieka

Bunt młodzieńczy jest zjawiskiem spędzającym wielu rodzicom sen z powiek. Występuje w okresie dojrzewania, kiedy w organizmie młodego człowieka zachodzą najróżniejsze zmiany fizyczne, hormonalne, ale również psychiczne. Wielu z nas nie zdaje sobie sprawy z tego co drzemie w młodzieńczych umysłach. Nastolatek niczym rewolucjonista kwestionuje dotychczasowy porządek, poszukuje nowych autorytetów, powala aktualne struktury władzy, a nowe idee pojawiające się na horyzoncie zyskują kompletnie odmienne znaczenie niż te przekazywane przez rodziców. Należy zaznaczyć, że psychologia uznaje bunt młodzieńczy za naturalnie pojawiający się czynników rozwoju i równocześnie za czynnik najważniejszy.

Zmiany w zachowaniu w okresie dojrzewania

Okres dojrzewania wiąże się ze znacznymi zmianami w zachowaniu. Jednakże trzeba zwrócić uwagę, że samo zachowanie stanowi niejako „gotowy produkt”. Jego źródła, jak i składników, należy upatrywać w różnorodnych czynnikach. Przykładem może być zmiana godzin wydzielania melatoniny, co skutkuje późniejszym zasypianiem. U przeciętnego nastolatka najwyższy poziom melatoniny osiągany jest między 02.00 a 04.00 nad ranem. Jeśli jesteś rodzicem i kiedykolwiek zastanawiałeś się, dlaczego twoje dziecko chodzi tak późno spać, mimo tego, iż wie, że następnego dnia trzeba rano wstać do szkoły – odpowiedzi należy upatrywać w zmianach biologicznych.

Hormonalne zmiany a zachowanie

Odnosząc się do powyższego akapitu, w trakcie dorastania towarzyszą zmiany hormonalne, które nie tylko powodują zmiany w ciele. Jak wiadomo, u dziewcząt wzrasta poziom estrogenu, pojawia się pierwsza menstruacja, a drugorzędowe cechy płciowe zaczynają się coraz bardziej uwydatniać. Podobnie u młodych mężczyzn wzrasta poziom testosteronu, który znacznie wpływa na zachowanie nastolatka, powodując np. intensywniejsze odczuwanie emocji czy wyraźny wzrost pobudzenia seksualnego. Jak widzimy, oba te hormony wpływają na zmienność emocjonalną oraz postępowanie nastolatków.

Bunt młodzieńczy i „Okres burzy i naporu”

Charakterystycznym zachowaniem dla buntu młodzieńczego jest brak cierpliwości, drażliwość, kłótliwość, niestabilność emocjonalna. Młodzi ludzie czują coraz większą potrzebę samodzielnego eksplorowania środowiska, odkrywania nowych idei oraz kształtowania własnego systemu wartości.

Popularnym określeniem na Bunt Młodzieńczy jest „Okres burzy i naporu” (niem. Strum und Drang). Po raz pierwszy zastosował je niemiecki psycholog Stanley Hall, który badał rozwój młodzieży, opisując go jako czas zintensyfikowania odczuwanych emocji, konfliktów oraz zmienności nastroju. Ten wyjątkowy etap rozwoju porównał do okresu Sturm und Drang w literaturze niemieckiej XVIII wieku, który charakteryzował się silnym i emocjonalnym wyrazem artystycznym. Badaczka Anna Freud również opisywała ten okres jako niespokojny, cechujący się skrajną zmiennością, nieprzewidywalnością oraz problemami, które stwarzają nastolatkowie.

Wyzwania dla rodziców w okresie dorastania

Brzmi to niepokojąco, wiele rodziców może określać ten etap rozwoju jako problematyczny. Oczywiście nie wzbudza to zaskoczenia, ponieważ zarówno dziecko, jak i rodzic przeżywa wiele emocji, szczególnie w trakcie sporów. Dla dorosłych nierzadkim wyzwaniem jest zrozumienie nastolatka, jego emocji, problemów, konfliktów. Jednak przytaczając słowa Anny Freud, które są zarazem humorystyczne jak i najadekwatniejsze – „bycie normalnym w okresie dorastania jest samo przez się nienormalne”.

„Słomiany zapał” i kształtowanie tożsamości

Stwierdzenie, które usłyszał niejeden nastolatek na swój temat, brzmi „słomiany zapał”. W okresie dorastania adolescenci często podejmują się nowych działań, odnajdują hobby. Niestety, wiele z nich okazuje się tylko chwilową fascynacją, po czym tracą zainteresowanie. Nie jest to natomiast związane, tak jak wiele rodziców myśli, z lenistwem, brakiem wytrwałości w działaniu czy tzw. „słomianym zapałem”. Zjawisko to jest charakterystyczne dla tego etapu rozwoju ze względu na kształtującą się tożsamość nastolatka. Dzięki eksploracji świata, odkrywaniu i podejmowaniu się nowych działań, młody człowiek odkrywa siebie, przyjmuje pewne wartości, cele do których będzie dążył, kształtuje relacje i nadaje swojemu życiu sens.

Badania nad konfliktami między rodzicami a nastolatkami

W 1996 roku Yau i Smetana przeprowadzili badania na uczniach 7, 9 i 12 klasy w Hong Kongu, prosząc ich o wskazanie powodów kłótni z rodzicami oraz wyjaśnienie, dlaczego wydaje im się, że to oni mają rację. Okazuje się, że tak samo na wschodzie, jak i na zachodzie, młodzież często kłóci się o codzienne rzeczy, takie jak korzystanie z telefonu czy oglądanie telewizji. Uzasadnienia, jakie podawała młodzież, odzwierciedlały potrzebę zaznaczenia własnej autonomii lub ukształtowania własnej tożsamości poprzez podejmowanie samodzielnych decyzji.

Jak radzić sobie z buntem młodzieńczym?

Bunt młodzieńczy to zdecydowanie ciężki okres w życiu rodzica. Częste kłótnie, konflikty, wybuchy złości, a nawet radości mogą wprowadzić w zdezorientowanie i poczucie niezrozumienia własnego dziecka. Nastolatkowie są zorientowani na realizację celów, które są aktualnie dla nich ważne, wobec czego rodzice często wykazują się dużą tolerancją, a czasem wręcz pobłażliwością czy uległością. Jest to spowodowane chęcią załagodzenia lub niewywoływania konfliktów z dzieckiem. Nie jest to jednak postawa sprzyjająca poznaniu własnego dziecka. Według dr hab. Ewy Gurby takie podejście rodziców sprawia, że nastolatek nie ma możliwości zapoznania się z perspektywą innego człowieka, dotyczącą jego postępowania. Stanowi to z kolei przeszkodę w budowaniu tożsamości, ponieważ adolescent nie ma możliwości skonfrontowania własnego zachowania ze zdaniem rodzica. Na tym etapie rozwoju konflikty stanowią wręcz funkcję wspomagania rozwoju psychicznego. Są one okazją do poznania wzajemnego stanowiska na dany temat, do ekspresji emocjonalnej, a finalnie do rozładowania napięcia i refleksji nad własnym postępowaniem. Stanowi to nie raz klucz do budowania relacji ze swoim dzieckiem, która będzie oparta na szacunku, zaufaniu i co najważniejsze – na wzajemnym zrozumieniu.

Wsparcie dla rodziców nastolatków

Wiedza psychologiczna bywa przydatna, żeby wiedzieć jak funkcjonować w rodzinie. Życie z nastolatkiem, częste kłótnie, wahania nastroju potrafią jednak pozbawić sił najwytrwalszych rodziców. Nie każda sytuacja będzie wymagała podjęcia terapii. Rodzice coraz częściej umawiają się na konsultacje rodzicielskie, bo one potrafią w trudnym czasie przynieść ulgę i dać inną perspektywę na dynamikę relacji rodzinnych.

Jeśli jesteś rodzicem nastolatka i potrzebujesz poszerzyć swoją wiedzę lub skonsultować sytuację rodzinną, skorzystaj z doświadczenia naszych specjalistów i umów się na konsultację rodzicielską.

Autorka: Weronika Skimina

Skontaktuj się z nami