Lęk to emocja, która nieodłącznie towarzyszy człowiekowi. Ale co w przypadku kiedy ktoś cierpi z powodu nieuzasadnionego, nadmiernego lęku? Fobia szkolna, czyli zaburzenie lękowe, w którym dziecko odczuwa silny lęk w związku z edukacją szkolną, jest tak zwaną fobią sytuacyjną. Główne objawy to obawa przed uczęszczaniem do szkoły oraz przebywaniem w niej. Lęk może być spowodowany nagłą traumą taką jak upokorzenie w klasie, ośmieszenie; może narastać stopniowo np. gdy dziecko/nastolatek nie jest samodzielny, jest silnie związany emocjonalnie z domem rodzinnym lub ma inne zaburzenia. Do rozwoju fobii szkolnej przyczynić się może straszenie szkołą przez dorosłych, surowy nauczyciel, trudna sytuacja rodzinna, lęk przed upokorzeniem, złą oceną. Powodów jest wiele i wcale nie muszą dotyczyć szkoły. Placówka edukacyjna to jedno z centralnych miejsc życia dziecka, nic więc dziwnego, że dziecko, które nie poradziło sobie z jakimkolwiek problemem - nawet tym niezwiązanym ze szkołą- jako obiekt fobii wybierze właśnie szkołę. Początkowo pojawia się narzekanie na szkołę, nauczycieli, kolegów i koleżanki, a później niechęć chodzenia do szkoły a w końcu całkowita odmowa. Dziecko staje się wtedy nerwowe i pojawiają się napady paniki. Objawy często dają o sobie znać pod wieczór, gdy dziecko myśli o kolejnym dniu, ale również sama myśl w ciągu dnia może wywołać paniczny lęk. Do somatycznych objawów fobii zaliczyć można: -przyspieszony oddech -pocenie się -bóle brzucha -wymioty -bezsenność, koszmary -moczenie się W szkole dziecko jest nieufne, niejednokrotnie staje się “kozłem ofiarnym”, nie podejmuje aktywności bądź jest agresywne. Kluczowym aspektem pomocy dziecku z fobią szkolną jest zrozumienie i wsparcie ze strony dorosłych, zarówno rodziców jak i nauczycieli. To co przejawia się jako lęk przed szkołą, często dotyczy wielu niepowiązanych z nią psychologicznych problemów dziecka, tj. samooceny, depresji, zaburzeń neurorozwojowych, bullyingu (pol. Przemoc rówieśnicza). Ważne jest, aby zrozumieć, że zachowanie dziecka nie wynika z lenistwa, a z niezaspokojonych potrzeb i lęku, który może się nasilać w wyniku izolacji, niezrozumienia oraz narastających oczekiwań ze strony najbliższego otoczenia. Niezdiagnozowane i bagatelizowane problemy mogą prowadzić do pogorszenia problemów psychicznych, rozwoju zaburzeń, nasilenia już istniejących chorób somatycznych oraz większej niechęci do nauki. Zanim rozpoczniemy szukanie wsparcia, porozmawiajmy z dzieckiem o jego samopoczuciu, obawach i możliwościach pomocy. Warto je zapewnić, że niczego od niego nie oczekujemy, chcemy jedynie pomóc, ulżyć mu w cierpieniu i umożliwić naukę w sposób, który będzie dla niego sprzyjający. Warto również udać się wraz z dzieckiem do psychologa i poprosić go o wytłumaczenie roli diagnozy dla podjęcia dalszych kroków w leczeniu fobii szkolnej, a także o opowiedzenie o rodzajach wsparcia, jakiego dziecko może oczekiwać od szkoły oraz tego, jak my sami możemy mu pomóc poczuć się lepiej. W leczeniu najważniejsza jest współpraca psychologa, rodziców oraz nauczycieli, aby mogli oni odpowiednio określić przyczyny występujących trudności. W celu uzyskania pomocy w tym zakresie, należy zgłosić problemy do psychologa szkolnego (lub pedagoga, czy dyrektora), który skieruje dziecko na badania do poradni psychologiczno-pedagogicznej. W poradni psycholodzy zajmą się szczegółową analizą problemu oraz możliwościami jego rozwiązania. Mogą pomóc uzyskać dziecku specjalne formy kształcenia, które umożliwią naukę bez uczestnictwa w zajęciach szkolnych do momentu zmniejszenia się lęku oraz zapewnią wsparcie psychologiczne. Jedną z takich form kształcenia jest nauczanie indywidualne, umożliwiające dziecku naukę poza szkołą, w warunkach domowych pod okiem nauczycieli. Są jednak pewne zagrożenia, o których należy pamiętać wybierając tę ścieżkę. Przede wszystkim nauczanie indywidualne oferuje znacznie mniejszą możliwość realizowania liczby godzin dydaktycznych, co może prowadzić do zaległości w nauce. Ponadto, większa izolacja ucznia może nasilać lęki społeczne. Często jest to jednak jedyne rozwiązanie, które umożliwia naukę dziecku z fobią społeczną, przy czym należy pamiętać, że nie powinno być ono zbytnio rozciągnięte w czasie. Warto przygotować dziecko psychicznie na powrót do szkoły, wspierając je w procesie terapii i dbając o chociażby jego minimalną socjalizację. Możemy również skorzystać z pomocy innych instytucji, które dysponują opieką psychologiczną. Każdy psycholog/terapeuta może pokierować nas w tym procesie i usprawnić jego przejście. Ważna jest wytrwałość i świadomość, że każdy proces wymaga czasu, a dziecko ma prawo mówić o swoich trudnościach na każdym jego etapie. Autorka: Angelika Adamczyk
