Na zaburzenia odżywiania może zachorować każdy, niezależnie od wieku czy płci. Warto jednak zwrócić uwagę na specyfikę różnic międzypłciowych w tym zakresie. Do tej pory, ze względu na częstość występowania, większość badań nad zaburzeniami odżywiania skupiała się przede wszystkim na płci żeńskiej. W ostatnim czasie można zaobserwować jednak narastającą liczbę przypadków zachorowań wśród mężczyzn. Jak piszą Ricciardelli i McCabe (2004) przyjmuje się, że około 10-15% pacjentów z zaburzeniami odżywiania to mężczyźni. Anoreksja jest chorobą, która dotyczy przede wszystkim dziewcząt w okresie dojrzewania oraz kobiet we wczesnej dorosłości. Także w przypadku żarłoczności psychicznej widoczna jest znaczna przewaga występowania zaburzeń wśród kobiet. Jednak różnice międzypłciowe w kontekście występowania zaburzeń zaczynają się zacierać w przypadku gwałtownego objadania się. “Szacuje się, że nawet do 20–40% osób z BED to mężczyźni” (Nowogrodzka, Piasecki, 2012, s. 384).
Mimo że zaburzenia odżywiania mogą rozpocząć się w wieku dojrzałym, to najwięcej przypadków notuje się pomiędzy 10 a 19 rokiem życia, które prowadzą wówczas do zakłócenia wzrostu i rozwoju organizmu. Jak pisze Jabłońska i in. (2012) wśród dziewcząt poniżej 18 r.ż. w Polsce problem anoreksji dotyczy 0,8–1,8%, a po uwzględnieniu postaci atypowych odsetek ten sięga 3,7%. Problem ten nie dotyczy jednak tylko młodych ludzi. Dysfunkcje żywieniowe mogą dotyczyć osób w różnym wieku, zarówno dzieci jak i osoby dorosłe. Najczęściej wymieniane zaburzenia odżywiania to anoreksja (jadłowstręt psychiczny) oraz bulimia (żarłoczność psychiczna). Anoreksja polega na celowym zmniejszaniu masy ciała, z jednoczesnym zaburzonym obrazem własnego ciała. Chory/chora wyznacza sobie kolejne coraz niższe limity własnej wagi. W zaawansowanych postaciach mogą dołączyć się m.in. objawy depresji. Z kolei bulimia to zaburzenie, w którym występują epizody nadmiernego objadania się (napady obżarstwa), a po nich zachowania mające na celu pozbycie się zjedzonego pokarmu i redukcję wagi przez prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających czy zmuszanie się do nadmiernej aktywności fizycznej i restrykcyjnej diety. Warto jednak zaznaczyć, że istnieje szereg niespecyficznych form zaburzeń odżywiania, takich bigoreksja, ortoreksja, kompulsywne objadanie się czy zespół jedzenia nocnego, które również niosą za sobą skutki wyniszczające organizm. Do powikłań zaburzeń odżywiania związanych z głodzeniem się oraz wymiotami można zaliczyć: wyniszczenie organizmu, zanik miesiączki, próchnicę zębów, czy pęknięcia przełyku lub żołądka. Skutki te są bardzo poważne, a ich konsekwencje mogą być długotrwałe i trudne do odwrócenia. Nie tylko ciało cierpi na skutek niedożywienia czy nadmiernego obciążania organizmu, ale także psychika, która może ulec poważnym zaburzeniom, takim jak depresja, czy zaburzenia lękowe. Ponadto, ucierpieć mogą relacje interpersonalne, gdyż obsesyjne myślenie o jedzeniu, wadze i wyglądzie może dominować nad codziennymi interakcjami. Jak się leczy zaburzenia odżywiania? Ze względu na złożone uwarunkowania psychopatologiczne zaburzeń odżywiania u młodzieży leczenie chorych powinno być wielokierunkowe i wielospecjalistyczne. Jak piszą Kierus i in. (2012), terapia powinna polegać na leczeniu żywieniowym, przywróceniu prawidłowych nawyków żywieniowych, leczeniu powikłań ogólnoustrojowych, psychoterapii indywidualnej, pozwalającej pacjentowi zmienić dysfunkcyjny sposób myślenia i wzmocnić samoocenę, oraz terapii grupowej i rodzinnej. Leczenie pacjentów z zaburzeniami odżywiania powinno być prowadzone przez specjalistyczne ośrodki, posiadające fachową kadrę oraz doświadczenie w terapii tych zaburzeń. Istnieją jednak sytuacje, gdzie stan fizyczny pacjenta wymaga priorytetowej interwencji somatycznej. W takich przypadkach konieczne jest leczenie w dedykowanych ośrodkach, oddziałach intensywnej opieki lub placówkach specjalistycznych, w zależności od rodzaju występujących powikłań. W ramach kompleksowego podejścia do leczenia zaburzeń odżywiania, niezwykle istotną rolę odgrywa zespół terapeutyczny, składający się z różnorodnych specjalistów, takich jak psychoterapeuci, dietetycy i lekarze. Czy zaburzenia odżywiania są uleczalne? Rozpoznawanie pierwszych nieprawidłowych zachowań chorych oraz objawów zaburzenia jest niezwykle istotne, gdyż w pełni rozwinięta choroba jest trudna do całkowitego wyleczenia. Istnieją jednak badania, których wyniki napawają optymizmem. W badaniu Eddy'ego i współpracowników (2016) przeprowadzonym w Massachusetts General Hospital zaobserwowano obiecujące wyniki dotyczące wyleczenia zaburzeń odżywiania. Okazało się, że około dwie trzecie kobiet chorych na anoreksję i bulimię odzyskało zdrowie w przeciągu 22 lat. Warto zauważyć, że powrót do zdrowia po żarłoczności psychicznej był szybszy niż po jadłowstręcie psychicznym, która wymagała długoterminowej terapii. Te wyniki pokazują, że zaburzenia odżywiania są uleczalne, ale wymagają czasu, cierpliwości i profesjonalnej pomocy. Wczesna interwencja oraz ciągłe wsparcie odgrywają kluczową rolę w procesie leczenia, a rozpoznanie pierwszych nieprawidłowych zachowań oraz objawów choroby jest niezwykle istotne, aby zapewnić skuteczną pomoc pacjentom. Optymistyczne wyniki tych badań dają nadzieję, że coraz więcej osób będzie miało szansę na pełne wyzdrowienie z zaburzeń odżywiania. Terapia zaburzeń odżywiania - podejście holistyczne W procesie diagnozowania i terapii zaburzeń żywieniowych istotne jest uwzględnienie różnorodnych czynników, które mogą wpływać na zdrowie pacjenta. Nawet te, które na pierwszy rzut oka wydają się odległe od samego problemu, mogą mieć istotny wpływ. Dlatego kluczowe jest spojrzenie na pacjenta w sposób całościowy, zrozumienie jego kontekstu życiowego, historii medycznej, relacji społecznych i emocjonalnych oraz stylu życia. W naszym Instytucie Zdrowia Mentalnego podchodzimy do terapii zaburzeń odżywiania w sposób holistyczny, koncentrując się nie tylko na symptomach, ale i na przyczynach problemu. Obejmuje to indywidualną terapię, wsparcie grupowe a także edukację dotyczącą zdrowego żywienia i zarządzania emocjami. Indywidualna terapia pozwala nam skupić się na unikalnych potrzebach i wyzwaniach każdego pacjenta. Poprzez regularne sesje terapeutyczne, pacjent ma możliwość eksploracji własnych myśli, emocji i doświadczeń związanych z odżywianiem, co może prowadzić do głębokiej zmiany i rozwoju osobistego. Wsparcie grupowe odgrywa również istotną rolę w naszym podejściu. Poprzez udział w grupach terapeutycznych, pacjenci mogą znaleźć poczucie wspólnoty i zrozumienie ze strony osób, które przechodzą przez podobne trudności. Wymiana doświadczeń, wzajemne wsparcie i motywacja są kluczowe dla procesu zdrowienia. Rodzinne podejście do terapii odgrywa ważną rolę, zwłaszcza w przypadkach, gdzie dynamika rodzinna może wpływać na zachowania żywieniowe pacjenta. Terapia rodzinna może pomóc w identyfikowaniu i zmianie niezdrowych wzorców komunikacji i interakcji, wspierając całą rodzinę w procesie zdrowienia. Dodatkowo, edukacja dotycząca zdrowego żywienia i zarządzania emocjami jest kluczowym elementem naszego podejścia. Uczymy pacjentów praktycznych umiejętności radzenia sobie z emocjami w sposób konstruktywny oraz promujemy zdrowe nawyki żywieniowe, które wspierają nie tylko zdrowie fizyczne, ale także psychiczne. Specjalistyczna pomoc dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami odżywiania Okres dojrzewania jest wyjątkowy z wielu powodów, a kształtowanie się nawyków żywieniowych stanowi kluczowy element tego okresu. Jest to czas intensywnego rozwoju fizycznego, emocjonalnego i społecznego, podczas którego młodzi ludzie uczą się wielu nowych rzeczy i przeżywają wiele zmian. To także moment, w którym kształtują się nawyki żywieniowe, które często pozostają z nimi przez całe życie. Specjalistyczna pomoc dla dzieci z zaburzeniami odżywiania odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu im odpowiedniej opieki i wsparcia w procesie zdrowienia. W Polsce istnieją specjalistyczne ośrodki pediatryczne, które posiadają strukturę diagnozowania i leczenia dzieci z zaburzeniami odżywiania. Jak pisze Piskorz-Ogórek (2010), ważną cechą tych ośrodków jest kompleksowość leczenia i dysponowanie potencjałem specjalistów oraz własnym sprzętem pomiarowym i diagnostycznym. Terapia zaburzeń odżywiania u dzieci często wymaga zaangażowania całej rodziny. Specjaliści oferują wsparcie nie tylko dla samego dziecka, ale także dla rodziców i opiekunów, pomagając im zrozumieć naturę problemu i nauczyć się skutecznych strategii wspierania dziecka w procesie zdrowienia. Dowiedz się, kto z naszych specjalistów pracuje z dziećmi i młodzieżą oraz całą rodziną w obszarze zaburzeń odżywiania. Instytut Zdrowia Mentalnego jest partnerem medycznym pierwszego w Polsce programu profilaktyki zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. W ramach akcji Mów Do Mnie #TokTuMi prowadzimy profilaktyczny program zabużeń odżywiania dla dzieci i młodzieży w całym kraju. W skrócie o leczeniu zaburzeń odżywiania Wyniki badań oraz doświadczenia kliniczne jednoznacznie wskazują na to, że zaburzenia odżywiania stanowią istotny problem zdrowotny, który może dotknąć każdego, niezależnie od wieku czy płci. Pomimo że większość badań dotyczących tych zaburzeń skupiała się na płci żeńskiej, obserwuje się narastającą liczbę przypadków u mężczyzn. Istotnym momentem w rozwoju zaburzeń odżywiania jest okres dojrzewania, podczas którego kształtują się nawyki żywieniowe, mające często długotrwałe konsekwencje dla zdrowia. Leczenie zaburzeń odżywiania wymaga kompleksowego podejścia, uwzględniającego zarówno aspekty fizyczne, jak i psychospołeczne. Terapia powinna być wielokierunkowa, obejmując leczenie żywieniowe, psychoterapię indywidualną i grupową oraz wsparcie rodzinne. Należy pamiętać, że zaburzenia odżywiania są uleczalne, jednak wymagają czasu, cierpliwości i profesjonalnej pomocy. Wczesna interwencja oraz ciągłe wsparcie odgrywają kluczową rolę w procesie leczenia. Zespół terapeutyczny, składający się z różnorodnych specjalistów, może zapewnić kompleksową opiekę i wsparcie dla pacjentów oraz ich rodzin. W naszym Instytucie podejmujemy się kompleksowego leczenia zaburzeń odżywiania, oferując wsparcie dla dzieci i ich rodzin. Zachęcamy wszystkich dotkniętych problemem zaburzeń odżywiania do skorzystania z naszej oferty i podjęcia kroków w kierunku zdrowia i lepszego samopoczucia. Nie wahajcie się skontaktować z nami, jesteśmy tutaj, aby pomóc. Bibliografia Eddy, K. T., Tabri, N., Thomas, J. J., Murray, H. B., Keshaviah, A., Hastings, E., Edkins, K., Krishna, M., Herzog, D. B., Keel, P. K., & Franko, D. L. (2017). Recovery From Anorexia Nervosa and Bulimia Nervosa at 22-Year Follow-Up. The Journal of clinical psychiatry, 78(2), 184–189. https://doi.org/10.4088/JCP.15m10393 Kędra, E., & Pietras, J. (2011). Zaburzenia odżywiania–znak naszych czasów. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 1(2), 169-175. Kierus, K., Białokoz‑Kalinowska, I., & Piotrowska‑Jastrzębska, J. (2012). Zaburzenia odżywiania u młodzieży. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 8(4), 293-297. Nowogrodzka, A., & Piasecki, B. (2012). Zaburzenia odżywiania–różnice międzypłciowe. Nowiny Lekarskie, 81(4), 381-385. Piskorz-Ogórek, K. (2010). Kompetencje pielęgniarek a wykorzystanie ich potencjału w diagnostyce i leczeniu zaburzeń odżywiania u dzieci. Przeglad Pediatryczny, 40(1), 68–71. Ricciardelli LA, McCabe MP. A biopsychosocial model of disordered eating and the pursuit of muscularity in adolescent boys. Psychol Bull. 2004 Mar;130(2):179-205. doi: 10.1037/0033-2909.130.2.179. PMID: 14979769. Autorka tekstu: Karolina Czerniak
