Wypalenie zawodowe jako istotny problem zawodowy, społeczny i kliniczny

Wypalenie zawodowe dotyka często osób wykonujących zawody związane z bliskim kontaktem z innymi ludźmi, w których niezbędne jest emocjonalne zaangażowanie i wzajemne dostrojenie się, dzielenie problemów, zmartwień i trosk będących w potrzebie osób czy kreatywność. Z tego względu według Christiny Maslach wypalenie zawodowe dotyczy głównie lekarzy, pielęgniarki, pracowników społecznych i socjalnych, policjantów, urzędników, nauczycieli itp. Zawody te stawiają przed pracownikami wygórowane wymagania w zakresie kompetencji interpersonalnych, takie jak np. wysoka kultura osobista, takt, umiejętność uważnego i aktywnego słuchania, komunikowania się i negocjowania, okazywanie zainteresowania innym osobom, cierpliwość, ogromne pokłady empatii i współczucia, umiejętność efektywnego wspierania innych, rozwiązywania problemów czy dyskrecja. Konieczność sprostania tym wymaganiom może być dla wielu osób bardzo obciążająca, co w połączeniu z niekorzystnymi warunkami pracy może zadecydować o rozwoju wypalenia zawodowego. Jakie są fazy wypalenia zawodowego według Ch. Maslach?

Fazy wypalenia zawodowego

Analiza modelu Ch. Maslach wskazuje na to, że wypalenie zawodowe cechuje się fazowym rozwojem symptomów. Autorka wymienia następujące fazy:

  • Emocjonalne i psychofizyczne wyczerpanie,
  • Depersonalizacja, czyli dystansowanie się i odcinanie od nieprzyjemnych i trudnych obszarów pracy i przedmiotowe traktowanie ludzi z którymi współpracujemy – pacjentów, dzieci, klientów czy obywateli potrzebujących pomocy, cynizm,
  • Niechęć do pracy zawodowej, brak satysfakcji i zadowolenia z niej, przekonanie o niskiej efektywności własnej pracy i znaczny spadek zaangażowania.

Co więcej, badania wskazują, że obniżenie poczucia osiągnięć może rozwijać się niezależnie od dwóch pozostałych komponentów.

Wypalenie zawodowe jako problem zawodowy i syndrom kliniczny

Zgodnie z koncepcją Ch. Maslach wypalenie zawodowe jest zjawiskiem bardzo istotnym zarówno w kontekście indywidualnym, jak i w wymiarze społecznym. Nie można go zatem bagatelizować, gdyż jego skutki prowadzą do ogromnego cierpienia psychicznego i emocjonalnego spustoszenia. Zdaniem Ch. Maslach „jego istotą jest erozja wartości, godności i woli – erozja ludzkiej duszy. Jest dolegliwością rozwijającą się stopniowo, w sposób ciągły i nieprzerwany, spychającą ludzi ku dołowi ruchem spiralnym, który jest trudny do odwrócenia" (Maslach, Leiter, 1997, s.17). Jako zjawisko, które prowadzi do psychicznej i duchowej dewastacji, jest groźne i niebezpieczne zarówno dla cierpiących pracowników, jak i dla organizacji, w której oni pracują. Z tego względu niewątpliwie wypalenie zawodowe wymaga profilaktyki i prewencji w postaci odpowiednich zmian organizacyjno-strukturalnych firmy w celu wyeliminowania niekorzystnych czynników. Z punktu widzenia klinicznego wypalony pracownik potrzebuje kompleksowej pomocy psychologicznej i wsparcia ze strony innych osób.

Czym nie jest wypalenie zawodowe?

Omawiając zjawisko wypalenia zawodowego warto nadmienić, czym wypalenie zawodowe zdecydowanie nie jest. Ch. Maslach twierdzi, że wypalenie zawodowe nie jest:

  • warunkowane defektem osobowości pracownika,
  • warunkowane syndromem klinicznym, czyli chorobą psychiczną jednostki,
  • wyrazem braku ambicji pracownika,
  • wyrazem słabości charakteru czy osobowości,

Zdaniem autorki zjawisko wypalenia zawodowego w znacznym stopniu warunkowane jest czynnikami organizacyjnymi, czyli warunkami pracy, nadmiarem obowiązków, przeciążeniem pracownika ilością i jakością tych obowiązków, zbyt małym zakresem kontroli pracownika, który ogranicza jego samodzielność w działaniu, narastającymi, nierozwiązywanymi konfliktami w miejscu pracy i rozpadem poczucia wspólnoty i przynależności czy niesprawiedliwym traktowaniem pracowników. Czynniki indywidualne, czyli zasoby jednostki, między innymi jej kompetencje i umiejętność radzenia sobie ze stresem, również są bardzo ważne podczas rozwoju wypalenia zawodowego. Jednak Ch. Maslach jest bardzo daleko od obwiniania ofiary i przestrzega przed tym innych.

Wypalenie zawodowe (więcej przeczytasz tutaj)jest rozumiane jako efekt niedopasowania, jaki zaistniał pomiędzy pracownikiem a pracą w sześciu wymiarach: obciążenie pracą, zakres kontroli, wynagrodzenie, relacje społeczne i poczucie przynależności do wspólnoty, sprawiedliwość oraz wartości. Chroniczne niedopasowanie prowadzi do narastania frustracji, stresu i napięcia. Pojawia się niezadowolenie z własnych osiągnięć zawodowych i brak satysfakcji z pracy, co prowadzi do spadku efektywności i zaangażowania pracownika. Z kolei odpowiednie dopasowanie warunków pracy do zasobów jednostki warunkuje rozwój osobisty pracownika, zainteresowanie pracą i zaangażowanie w wykonywanie swoich obowiązków zawodowych. Opracowania przez Ch. Maslach koncepcja wypalenia zawodowego daje możliwość badania także pracowników z innych profesji, nie tylko społecznych. Do pomiaru tego zjawiska wykorzystywany jest Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego (Maslach Burnout Inventory – MBI).

Pozostałe wpisy

zapisz się do newslettera aby otrzymać materiały promocyjne oraz informacyjne
Newsletter Form
polityka prywatnościPolityka cookiesRegulamin serwisu
instytut zdrowia mentalnego © 2022 wszelkie prawa zastrzeżone
magnifiercrossarrow-leftarrow-right